Erken fark edilmediğinde özgüven sorunlarından iş performansına, ilişkilerden ruh sağlığına kadar birçok alanda kalıcı zorluklara yol açabilir.
 

Bu makalede DEHB nedir, hangi belirtilerle ortaya çıkar, çocuklar ve yetişkinlerde nasıl farklılık gösterir ve güncel tedavi yaklaşımları nelerdir gibi sorulara kapsamlı yanıtlar sunulacaktır.

DEHB Nedir?

DEHB, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan şekilde dikkat süresinde kısalık, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile karakterize edilen nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Beynin dikkat, planlama ve dürtü kontrolüyle ilişkili bölgelerindeki işleyiş farklılıklarıyla ilişkilidir.

Klinik olarak daha ayrıntılı bir açıklamaya ulaşmak isteyenler için
dehb nedir ifadesi, konunun temel çerçevesini anlaşılır biçimde ele alan kaynaklardan biridir.

DEHB genellikle çocukluk çağında fark edilse de, belirtiler yetişkinlikte de devam edebilir. Hatta bazı bireylerde çocuklukta gözden kaçan belirtiler, yetişkinlik döneminde iş hayatı ve sorumlulukların artmasıyla daha belirgin hâle gelir.

DEHB Türleri Nelerdir?

DEHB tek tip bir bozukluk değildir. Klinik gözlemlere göre üç ana alt tipe ayrılır:

1. Dikkat Eksikliği Baskın Tip

Bu tipte hiperaktivite ön planda değildir. Daha çok:

• Dalgınlık

• Odaklanma güçlüğü

• Detayları kaçırma

• Unutkanlık
  gibi belirtiler görülür. Özellikle kız çocuklarında bu tip daha sık gözlemlenir ve çoğu zaman fark edilmeden ilerleyebilir.

2. Hiperaktivite – Dürtüsellik Baskın Tip

Bu grupta dikkat sorunları geri planda kalırken:

• Yerinde duramama

• Sürekli konuşma

• Sabırsızlık

• Söz kesme
  gibi davranışlar ön plandadır.

3. Bileşik Tip

Hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite belirtilerinin birlikte görüldüğü en yaygın DEHB türüdür.

DEHB Belirtileri Nelerdir?

DEHB belirtileri yaşa, çevresel faktörlere ve bireysel özelliklere göre farklılık gösterebilir. Ancak temel belirtiler üç ana başlık altında toplanır.

Bu konuda ayrıntılı bir rehber için
dehb belirtileri nelerdir bağlantısı, kapsamlı bir bakış açısı sunmaktadır.

Dikkat Eksikliği Belirtileri

• Uzun süre odaklanamama

• Yapılan işi yarım bırakma

• Detaylara dikkat edememe

• Dinliyormuş gibi görünse de söylenenleri kaçırma

• Günlük işlerde sık unutkanlık

• Zaman yönetiminde zorlanma

Hiperaktivite Belirtileri

• Sürekli hareket hâlinde olma

• Oturması gereken ortamlarda yerinde duramama

• Aşırı konuşma

• Sessiz olunması gereken durumlarda huzursuzluk

Dürtüsellik Belirtileri

• Sırasını bekleyememe

• Düşünmeden konuşma veya hareket etme

• Ani öfke patlamaları

• Riskli davranışlara eğilim

Çocuklarda ve Yetişkinlerde DEHB Farklılıkları

Çocuklarda DEHB

Çocuklarda DEHB genellikle:

• Okul başarısında düşüş

• Öğretmen şikâyetleri

• Arkadaş ilişkilerinde sorunlar

• Kurallara uymakta zorlanma
  şeklinde kendini gösterir.

Yetişkinlerde DEHB

Yetişkinlerde ise belirtiler daha çok:

• İşleri erteleme

• Düzensizlik

• Kariyer istikrarsızlığı

• İlişkilerde sabırsızlık

• Duygusal iniş çıkışlar
  olarak ortaya çıkar.

Birçok yetişkin, yaşadığı zorlukların DEHB ile ilişkili olduğunu ancak geç yaşlarda fark edebilmektedir.

DEHB Nedenleri Nelerdir?

DEHB’nin tek bir nedeni yoktur. Genellikle aşağıdaki faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar:

• Genetik yatkınlık (aile öyküsü önemli bir faktördür)

• Beyindeki nörotransmitter dengesizlikleri (özellikle dopamin)

• Gebelikte sigara, alkol veya toksin maruziyeti

• Erken doğum ve düşük doğum ağırlığı

• Çevresel ve psikososyal etkenler

DEHB Tanısı Nasıl Konur?

DEHB tanısı yalnızca belirtilere bakılarak konulmaz. Tanı süreci:

• Klinik görüşmeler

• Davranış ölçekleri

• Aile ve öğretmen gözlemleri

• Gelişim öyküsü
  gibi çok yönlü değerlendirmelerle gerçekleştirilir.

Tek bir test ya da kısa bir muayene DEHB tanısı için yeterli değildir.

DEHB Tedavileri Nelerdir?

DEHB tedavisi kişiye özel planlanır ve genellikle çok yönlüdür.

1. İlaç Tedavisi

Uzman kontrolünde kullanılan bazı ilaçlar:

• Dikkat süresini artırabilir

• Dürtüselliği azaltabilir

• Akademik ve mesleki performansı iyileştirebilir

İlaç tedavisi mutlaka uzman hekim tarafından düzenlenmelidir.

2. Psikoterapi ve Davranışçı Yaklaşımlar

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

• Dikkat geliştirme çalışmaları

• Zaman yönetimi ve planlama becerileri

özellikle yetişkinlerde oldukça etkilidir.

3. Aile ve Eğitim Desteği

Çocuklarda:

• Aile eğitimi

• Öğretmen iş birliği

• Yapılandırılmış günlük rutinler

tedavinin başarısını büyük ölçüde artırır.

4. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Düzenli uyku

• Fiziksel aktivite

• Sağlıklı beslenme

• Dijital ekran süresinin kontrolü

DEHB belirtilerinin yönetiminde destekleyici rol oynar.

Sonuç

DEHB, doğru şekilde ele alındığında bireyin potansiyelini sınırlamak zorunda olmayan bir durumdur. Erken tanı, doğru tedavi ve çevresel destekle hem çocuklar hem de yetişkinler akademik, sosyal ve mesleki yaşamlarında başarılı olabilirler. Toplumda farkındalığın artması, DEHB’li bireylerin etiketlenmeden, anlayışla desteklenmesini sağlar.

Bu nedenle DEHB hakkında doğru bilgiye ulaşmak, yalnızca bireyler için değil aileler, eğitimciler ve işverenler için de büyük önem taşımaktadır.